Του Δημήτρη Καραΐτίδη*

Η επικείμενη συνάντηση Μητσοτάκη και Ερντογάν στην Άγκυρα, ευλόγως εκτιμάται ως λίαν ενδιαφέρουσα για την πορεία των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Πρώτον, λόγω των επαναλαμβανομένων διεκδικητικών ενεργειών και δηλώσεων τούρκων αξιωματούχων που φορτίζουν τις διμερείς σχέσεις παρά την τυπικά υφεσιακή περίοδο που διανύουμε. Και δεύτερο, διότι από την έκβαση της συνάντησης αυτής θα φανεί εάν η Τουρκία προτίθεται να αλλάξει την όλη της συμπεριφορά και να συμβάλει εμπράκτως και πειστικά στις προσπάθειες συνεννόησης των δύο μερών.

Λωζάννη

Ενόψει της συνάντησης αυτής και για την αξιολόγηση των αποτελεσμάτων της είναι σκόπιμες και οι κατωτέρω επισημάνσεις:

1.        Η Τουρκία ουδέποτε αποδέχθηκε ειλικρινώς ως δίκαιες και οριστικές τις ρυθμίσεις της συνθήκης της Λωζάννης περί των ελληνοτουρκικών συνοριακών γραμμών και ιδίως περί της κατακύρωσης των νησιών του Αιγαίου στην Ελλάδα. Εξέφρασε εξαρχής τη δυσαρέσκεια της και άφησε να εννοηθεί ότι θα επιδιώξει, στην κατάλληλη συγκυρία, την άρση των σχετικών ρυθμίσεων που τις θεώρησε ως ιστορική αδικία.

2.        Έκτοτε οσάκις της δόθηκε η ευκαιρία και κυρίως μετά τη Μικρασιατική καταστροφή μεθόδευσε την εξάλειψη του ελληνογενούς πληθυσμού στην επικράτεια της και επιχείρησε να θέσει υπό έλεγχο τη Μουσουλμανική Μειονότητα της Θράκης με προφανή σκοπό την σταδιακή ενσωμάτωση ακόμα και την Δ. Θράκης στην τουρκική επικράτεια.

Κυπριακό

3.        Μετά την τραγωδία της εισβολής και εγκατάστασης τουρκικού στρατού στην βόρεια Κύπρο η Τουρκία θεώρησε ότι έχει εξασφαλίσει καίρια στρατιωτικά και πολιτικά πλεονεκτήματα έναντι της ελληνικής πλευράς και έθεσε σε εφαρμογή καλώς μελετημένο σχέδιο αμφισβήτησης της ελληνικής κυριαρχίας ιδίως στο χώρο του Αιγαίου, εμφορούμενη από πνεύμα και πείσμα αναθεώρησης της Συνθήκης της Λωζάννης και περιφρόνησης διεθνών κανόνων και διατάξεων του Χάρτη του ΟΗΕ.

4.        Η τακτική αυτή εφαρμόστηκε από μέρους της με συνέπεια και μεθοδικότητα επιπλέον δε και με πεποίθηση στρατιωτικής υπεροχής έναντι της Ελλάδας, πεποίθηση που ενισχυόταν από την συγκρατημένη αλλά και διστακτική ελληνική πολιτική αλλά και την τουρκική επιδεξιότητα στο διπλωματικό γύμνασμα ταλάντευσης μεταξύ Δύσης και Ανατολής.

Απειλές

5.        Η πολιτική αυτή έφτασε στην κορύφωση της στη μακρά περίοδο παραμονής του Ερντογάν στην εξουσία, ιδίως κατά τα τελευταία χρόνια, με χρήση απειλών, εκφοβιστικών δηλώσεων, στρατιωτικών προκλήσεων και με την έγερση ανοικτών διεκδικήσεων εις βάρος της ελληνικής κυριαρχίας.

6.        Μετά την εγκαινιασθείσα υφεσιακή περίοδο στις διμερείς σχέσεις, μειώθηκε αισθητά η συσσωρευμένη ένταση, αλλά δεν μειώθηκαν καθόλου οι τουρκικές απαιτήσεις συστηματικά μάλιστα διευρυνόμενες.

Παράθυρο ευκαιρίας

7.        Η ελληνική πλευρά χαιρέτισε την ύφεση ως «παράθυρο ευκαιρίας» και αφετηρία νέας εποχής στις διμερείς σχέσεις που θα μπορούσε να οδηγήσει σε καθεστώς καλής γειτονίας. Και σε βάθος χρόνου σε παραπομπή του θέματος οριοθέτησης της ΑΟΖ σε αρμόδιο διεθνές δικαστήριο.

8.        Επιπλέον υπεγράφη το Δεκέμβριο στην Αθηνάς διμερής διακήρυξη καλών προθέσεων και  ευχών για την αποφυγή προκλήσεων και ενίσχυση της προσέγγισης των δύο πλευρών. Η Αθήνα τηρεί τη διακήρυξη με άκρα συνέπεια και ευλάβεια.

9.        Όμως, η Άγκυρα δηλώνει μεν ότι την αποδέχεται αλλά δεν έχει τον παραμικρό ενδοιασμό να την παραβιάζει όταν κρίνει, και μάλιστα το κρίνει πολύ συχνά, ότι πρέπει να υπενθυμίζει στην Αθήνα ότι οι τουρκικές αξιώσεις διατηρούνται στο ακέραιο.

10.   Προσφάτως δε και στα πρόθυρα ακριβώς της επίσκεψης Μητσοτάκη, ο Ερντογάν προχώρησε σε σειρά και νέων προκλητικών κινήσεων τις οποίες ο Έλληνας πρωθυπουργός χαρακτήρισε με αρκετή επιείκεια ως «αχρείαστες».

Συμπέρασμα

11.   Το συναγόμενο συμπέρασμα είναι ότι ο τούρκος πρόεδρος θέλει την ύφεση  και τους «διαύλους επικοινωνίας» ως χρήσιμο πλαίσιο που δεν θα τον εμποδίζει να εφαρμόζει την πάγια πολιτική του και θα του επιτρέψει συγχρόνως να δίνει την εικόνα φιλειρηνικού ηγέτη. Από την πλευρά της η Ελλάδα τονίζει τα αγαθά της ύφεσης επιδεικνύοντας ευγενή στάση για να μην διαταράξει τα «ήρεμα νερά» και να μην ερεθίσει την τουρκική αδιαλλαξία. Και προσέρχεται έτσι σε συναντήσεις και επαφές με τον οξύθυμο γείτονα ελπίζοντας ότι κάτι καλό στο τέλος θα παραχθεί από την στάση αυτή.

12.   Όμως, τα συνεχώς επαινούμενα «ήσυχα νερά» χωρίς να αμφισβητείται η μέχρις ενός σημείου χρησιμότητα τους, όχι μόνο δεν απέφεραν ακόμα αλλαγή της τουρκικής πολιτικής αλλά εμπεδώνουν σταδιακά την εκδήλωση και αύξηση της τουρκικής παραβατικότητας.

13.   Άρα, απαιτείται από την πλευρά μας μία αυστηρότερη τακτική και ένα νέο μίγμα στοχεύσεων ώστε να επέλθει μία στοιχειώδης συμμετρία σε σχέση με τις τουρκικές απαιτήσεις. Απαραιτήτως δε, επιβάλλεται να συνεχιστεί η προσπάθεια για τη βελτίωση της αμυντικής μας ισχύος. Επειδή η Τουρκία ως χώρα με ασιατικές ρίζες στη νοοτροπία, τον ψυχισμό, την δράση και τις βλέψεις της δυστυχώς πιστεύει και σέβεται μόνο την ισχύ. Και αυτήν υπολογίζει και στην εξωτερική της πολιτική.

Η Συνάντηση της Άγκυρας

14.   Από τα δεδομένα αυτά προκύπτει ότι η συνάντηση της Άγκυρας θα πραγματοποιηθεί σε κλίμα θολό και βεβαρημένο. Σε κλίμα που συστηματικά καλλιέργησε η Τουρκία ώστε η Ελλάδα να συνομιλεί υπό την πίεση των τουρκικών ενεργειών.

15.   Επομένως θα πρέπει ο πρωθυπουργός να καταδείξει στο συνομιλητή του ότι οι επαφές δεν μπορούν να συνεχιστούν σε πλαίσιο πιέσεων ούτε και να αποδώσουν και ότι η Ελλάδα πιστή στην τήρηση της ειρήνης, θα αντιδρά εφεξής δεόντως σε κάθε τουρκική παραπτωματική ενέργεια. ‘Αλλως οι συνομιλίες, τα «παράθυρα ευκαιρίας» καθώς και τα «ήρεμα νερά» θα προσπορίζουν πολιτικά οφέλη στην Τουρκία και ρομαντικές προσδοκίες στη χώρα μας.

Ο Δημήτρης Καραϊτίδης είναι πρέσβης επί τιμή